Dạy con những phép tắc cơ bản và rèn giũa khi con bắt đầu tập học ăn học nói

Lúc nhỏ, đã có nhiều lần mình hậm hực nghĩ: "Mẹ mình quá nghiêm khắc và khó tính". Bố mình cũng thường đùa gọi mẹ mình là "phát xít Đức" nhưng khi trưởng thành, mình lại vô cùng biết ơn mẹ vì đã rèn giũa mình rất cẩn thận, tạo cho mình những thói quen nói năng, cư xử, hành động rất đúng phép tắc, hợp với lẽ phải. Nhờ vậy, mình luôn gặp may mắn trong cuộc sống, bởi mình tạo được thiện cảm, sự tin tưởng, tôn trọng của những người mình giao tiếp, dù trong công việc (với cấp trên, đồng nghiệp) hay trong các mối quan hệ bạn bè, đối tác làm ăn...

Đầu tiên là chuyện ăn uống. Khi mình mới 3-4 tuổi, biết cầm đũa ăn cơm là mẹ đã rèn từng ly từng tí. Lúc mình lớn hơn, trong bữa ăn, mẹ vẫn nhắc nhở, giảng giải lý do và buộc phải thực hiện đúng các phép tắc khi ăn:

- Khi ông bà, bố mẹ chưa ngồi vào mâm thì con cháu chưa được ăn hay bốc rón thức ăn. Đợi cả nhà ngồi đông đủ, mời chào người lớn tuổi xong thì mới cầm bát ăn cơm. Ăn hết cơm, muốn ăn thêm thì phải lễ phép nói: "Bố (mẹ) cho con xin thêm bát cơm". Trong lúc ăn, không được nói chuyện linh tinh, không tranh luận, không kể tội nhau. Dù có việc cãi nhau nghiêm trọng cũng đợi ăn xong chị em mới được "tố giác" nhau, tránh gây cãi lộn khóc lóc, ăn uống mất ngon.

- Không nhai nhồm nhoàm, không vừa ăn vừa nói, không gắp thức ăn từ đĩa, bát dưới mâm rồi đưa thẳng vào miệng. Không được bới gắp thức ăn để chọn miếng ngon. Phải ý tứ, nhìn đĩa thức ăn có 5 miếng mà mâm cơm có 5 người thì chỉ được phép gắp một miếng thôi. Ngon đến mấy cũng không được gắp thêm vì đó là khẩu phần của người khác. Nhìn nồi cơm đã hết rồi thì ý tứ không đưa bát xin thêm.

- Không ngoáy đũa riêng vào tô canh để khoắng rau. Múc canh xong phải úp cái muỗng xuống nhẹ nhàng chứ không được thả cái muỗng kêu keng một cái vào tô kệ nó ngửa ềnh lên, như vậy là vô ý. Bát đũa muỗng thìa cầm lên, đặt xuống nhẹ nhàng, không quăng quật kêu loảng xoảng v.v... Khi đã ăn đủ rồi, trước khi rời mâm cơm phải nói: "Con đã ăn no rồi ạ. Con xin phép đi chơi!". Khi mọi người ăn xong thì phải dọn dẹp mâm cơm tùy theo nhiệm vụ đã được giao từ trước.

- Nếu người thân đi vắng hoặc bận chưa kịp về ăn đúng bữa thì phải để dành phần thức ăn trước khi ăn. Cơm xúc vào cặp lồng, mùa đông phải ủ trong chăn cho nóng, thức ăn gắp riêng ra bát, đậy kỹ lồng bàn. Không được phần đồ ăn thừa. Đến nhà người khác chơi, thấy nhà người ta chuẩn bị dọn cơm ăn thì phải ý tứ chào xin phép ra về. Không được ăn chực cơm nhà hàng xóm dù là bữa ăn ngon đến mấy. Nếu nhà hàng xóm có đồ ăn ngon, thực lòng muốn mời ăn thì phải được sự đồng ý của mẹ. Chứ ăn chực, ăn vụng mà mẹ biết thì cứ tự giác lên giường nằm sẵn và chờ bị quất vài roi vào mông.

- Đi đến nhà bạn của bố mẹ chơi, được mời ăn cơm thì càng phải ý tứ hơn. Không được chê đồ ăn không ngon dù không hợp khẩu vị. Đặc biệt, phải phụ giúp chủ nhà việc chuẩn bị nấu nướng và phải tự giác dọn rửa mâm bát khi bữa ăn kết thúc.

 

(Ảnh: beaches)

 

Về nói năng, chào hỏi, cư xử, hành động hàng ngày:

- Có khách đến nhà, tùy theo tuổi tác, phải chào hỏi lễ phép. Bố mẹ không có nhà thì phải rót nước mời khách. Mời nước thì phải bưng bằng hai tay. Khi bố mẹ và khách ngồi nói chuyện thì phải đi chỗ khác nô đùa, không được mè nheo, nhõng nhẽo đòi quà, đòi ăn, không được ngồi cạnh nói leo. Tuyệt đối không được hóng chuyện, nói đế, nói chen ngang người lớn. Nếu phải làm việc đi lại trong nhà thì phải đi nhẹ, nói khẽ, không gây tiếng động lớn khi làm việc. Khách về thì phải bước ra chào khách và tiễn khách cùng với bố mẹ.

- Đến nhà người khác chơi cũng thế, phải chào hỏi đúng ngôi thứ. Không tùy tiện vào trong buồng, không sục sạo chạy đi các phòng khác của chủ nhà. Không tự tiện lấy đồ chơi ra nghịch. Không được leo trèo lên giường của chủ nhà. Phải ngồi ở bàn uống nước trong phòng khách với bố mẹ. Nếu được chủ nhà cho phép thì mới được chơi đồ chơi hay đi vào các phòng khác. Nếu chủ nhà không mời, muốn uống nước hay ăn kẹo bánh bày trên bàn thì phải xin phép chủ nhà v.v..

- Khi nói chuyện với bố mẹ hay với người lớn tuổi, phải hỏi hoặc trả lời đầy đủ câu, có thưa gửi và đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ. Không được nói trống không, không được cáu gắt, quát tháo. Không dùng từ tục tĩu, không được chửi thề, nói xách mé. Người lớn đưa đồ cho, khi nhận phải nói lời cảm ơn. Ai giúp đỡ dù chỉ là việc nhỏ hay việc lớn, như mở cửa, xách đồ, chỉ đường,.. cũng phải nói cảm ơn lễ phép. Lỡ làm việc gì sai, làm vỡ đồ, hỏng đồ chơi của người khác phải trung thực nhận lỗi, nói lời xin lỗi và phải bồi thường khi người ta bắt đền mình.

- Trước khi đi học và khi đi học về phải chào bố mẹ. Muốn đi chơi thì phải xin phép và nói rõ đi chơi ở đâu, ở nhà ai để bố mẹ biết mà tìm khi cần. Không được chơi vui quá xong ngủ lại luôn ở nhà hàng xóm. Trừ khi bố mẹ bận, không có nhà thì gửi hàng xóm cho ngủ nhờ. Không được đi chơi quá 9 giờ tối, trừ khi đi học nhóm với bạn hoặc đi xem phim ở rạp chiếu bóng. Đi chơi với ai, đi đâu cũng phải nói rõ với bố mẹ. Anh chị em trong nhà phải gọi nhau theo đúng ngôi thứ. Em không được gọi anh chị là mày, xưng tao. Anh chị không được gọi em là thằng này, con kia...

- Đi thăm người ốm, người bệnh với mẹ phải giữ im lặng. Không nói to, chạy nhảy rầm rầm. Đi đến đám cưới không được khóc lóc ỉ ôi, mè nheo ăn vạ, đòi hỏi đủ thứ. Đến đám tang cũng phải giữ im lặng, không cười nói ha hả. Không hỏi han gia chủ những câu linh tinh. Mỗi khi mình hành xử sai, mẹ chỉ cần nhíu mày hoặc nhìn nghiêm khắc là đã phải ý tứ biết mà sửa ngay. Nếu không, thì xác định bị phạt!

- Đi học, đi chơi với bạn không được đành hanh, không được bắt nạt bạn. Không cãi chửi nhau khi xảy ra tranh giành. Việc không giải quyết được thì phải nói với người lớn, bố mẹ, thầy cô phân xử. Việc nhỏ không gây thiệt hại gì thì nhường nhịn, bỏ qua. Nếu chơi với bạn mà bạn xấu tính quá thì tránh xa, không chơi nữa. Không thọc mách chuyện nhà hàng xóm. Không kể tội, nói xấu người khác khi vắng mặt. Không tùy tiện hỏi về đời sống riêng tư của người khác. Không hỏi, không nói những lời vô duyên khiến người khác khó trả lời hoặc xấu hổ, lúng túng.

- Không bình luận, đánh giá về ngoại hình của người khác một cách vô duyên. Không so sánh giàu nghèo. Không khen, chê sỗ sàng. Khi bạn không hỏi mình thì không được tùy tiện giảng giải hay dạy khôn người ta, dù mình có giỏi hơn. Khi bạn làm sai điều gì đó với mình cũng không được chửi mắng, nhục mạ hay đánh bạn. Hãy nói lại với bố mẹ, thầy cô để người lớn phân xử. Nếu việc nhỏ không đáng thưa gửi lại với người lớn thì nói rõ với bạn. Bạn vẫn cố tình sai thì nghỉ chơi. Chơi với bạn tốt thì phải giúp đỡ, bảo vệ bạn của mình. Không được lợi dụng bạn, ỷ lại dựa dẫm vào bạn. Ví dụ bắt bạn mang phấn, mang lọ mực, bắt bạn chép bài hộ...

- Đặc biệt, không được dối trá, nói điêu. Không quanh co chối tội. Không che giấu khuyết điểm. Nếu làm sai (đánh vỡ bát đĩa, làm hỏng đồ chơi, mắc lỗi ở trường bị cô giáo phạt v.v...) cứ tự giác báo lỗi với mẹ thì không sao. Mẹ chỉ nhắc nhở hoặc phạt "cải tạo lao động" (nhặt cỏ vườn, cọ rửa nhà tắm công cộng) chứ giấu diếm hoặc nói dối quanh thì xác định ăn vài ba con lươn đau quắn mông!

 

(Ảnh: cdnparenting)

 

Kể ra thì còn nhiều lắm nhưng về cơ bản, từ lúc bé xíu chưa có ý thức, trẻ con đã được chỉ dạy kỹ càng như vậy, những phép tắc, quy định ấy nó thành thói quen ăn sâu trong tiềm thức, sẽ hành xử một cách tự nhiên, sẽ tự thấy băn khoăn khi mình cư xử không hợp lẽ phải.

Bởi vậy, mình nghĩ, trước khi mong chờ nhà trường hay xã hội dạy dỗ uốn nắn con mình, thì cha mẹ phải rèn giũa con mình từ khi con mới tập ăn, tập nói những phép tắc, quy định tối thiểu trong ăn uống, nói năng, cư xử... Bởi giai đoạn đầu đời, lúc con mới tập ăn, tập nói là giai đoạn dễ hình thành thói quen nhất. Và những thói quen tốt đã được hình thành từ bé sẽ theo mỗi con người suốt cả cuộc đời, ảnh hưởng vô cùng lớn đến thành công và hạnh phúc của người đó trong tương lai. 

Nguồn: Đỗ Nhàn - Group Tự tin Đẹp không cần hoàn hảo